ह्वाईट हाउस विवादः आधुनिक इतिहासको सबैभन्दा ठूलो कूटनीतिक विपत्ति !

डेभिड स्मीथ
डोनाल्ड ट्रम्पले शुक्रबार आधुनिक इतिहासको सबैभन्दा ठूलो कूटनीतिक विपत्तिमध्ये एकलाई नेतृत्व गरे । ओभल अफिसमा आक्रोश बढ्यो, स्वर उच्च भए, र परम्परागत शिष्टाचार भत्कियो । जब ट्रम्प र युक्रेनी राष्ट्रपति भोलोडिमिर जेलेन्स्कीबीच चर्काचर्की भयो, यूरोप स्तब्ध भएर दोस्रो विश्वयुद्धपछि स्थापित अन्तर्राष्ट्रिय व्यवस्थालाई टुक्रिँदै हेर्न बाध्य भयो । यसअघि कहिल्यै कुनै अमेरिकी राष्ट्रपतिले सार्वजनिक रूपमा कुनै प्रतिस्पर्धी वा अझै महत्वपूर्ण कुरा, कुनै सहयोगीलाई यसरी धम्क्याएको थिएन । तर, रियालिटी टिभी स्टार र कुस्ती प्रेमी ट्रम्पले आफ्ना जनवादी समर्थकहरू र क्रेमलिनमा रहेका आफ्ना “विशेष मित्र“ लाई खुसी पार्न यो नाटकलाई टेलिभिजनमा प्रस्तुत गरे ।
जेलेन्स्की ह्वाइट हाउस आएर युक्रेनको खनिज उद्योगमा अमेरिकी संलग्नताको सम्झौतामा हस्ताक्षर गर्न चाहन्थे, जसले तीन वर्षदेखि चलिरहेको युद्धको समाधान खोज्न मद्दत पु¥याउने थियो । उनले रुसको आक्रमणको बेला कीभ नछोडी आफ्ना नागरिकलाई उत्साहित पार्न दिन रात सम्बोधन दिएर प्रेरित गरेका छन् ।

तर, ट्रम्प—जो भियतनाम युद्धमा सहभागी हुन हड्डीको समस्याको बहाना बनाएर उम्किए, र ६ जनवरी २०२१ को दंगाको बेला ह्वाइट हाउसमा लुके—उनले सशस्त्र सेवामा मृत्यु हुने सैनिकहरूलाई “बेवकूफ र पराजित“ भनेको खबर छ । उनी सन् २०१९ मा जेलेन्स्कीलाई दबाब दिने प्रयासमा महाभियोगसमेत भोगेका थिए । बैठकमा प्रवेश गर्दा नै तनावको सङ्केत थियो । जेलेन्स्की गाढा रंगको लामो बाहुला भएको सर्ट लगाएका थिए, सूट होइन । ट्रम्पले उनलाई व्यंग्य गर्दै भने, “वाह, हेर तिमी त एकदम राम्रोसँग सिँगारिएको छौं !“

ओभल अफिसमा प्रारम्भमा सौहार्दपूर्ण वातावरण थियो, तर अन्तिम १० मिनेटमा माहोल पूर्ण रूपमा बिग्रियो । ट्रम्प र उनका उपराष्ट्रपति जे.डी. वान्सले जेलेन्स्कीलाई आक्रमण गर्ने रणनीति अपनाए । उनीहरूले युक्रेनी राष्ट्रपतिलाई मौन बस्न र आलोचना सहन दबाब दिए, तर उनले त्यसलाई अस्वीकार गरे । भान्सले जो बाइडेनको रणनीति असफल भएको बताउँदै कूटनीतिक समाधान आवश्यक रहेको तर्क गरे । जेलेन्स्कीले रुसको अघिल्लो विश्वासघातको प्रसङ्ग निकाल्दै प्रतिप्रश्न गरे, “तिमी कुन कूटनीतिबारे कुरा गर्दैछौ, जे.डी.? यसको अर्थ के हो ?“

यसले भान्सलाई आक्रोशित बनायो । उनले औँला देखाउँदै जेलेन्स्कीलाई चेतावनी दिए, “ओभल अफिसमा आएर अमेरिकी मिडियाको अगाडि यसबारे विवाद गर्नु तिम्रो असम्मानजनक व्यवहार हो … तिमी राष्ट्रपतिलाई धन्यवाद दिनु पर्छ, किनभने उनी यो युद्धको अन्त्य खोज्दै छन् । “अमेरिकाको सम्मान गरिएन“— ट्रम्पको टिप्पणी, तर जेलेन्स्कीलाई ‘कूटनीतिक चर्नोबिल’ सामना गर्नुप¥यो

राजनीतिज्ञहरू र पत्रकारहरूलाई सजिलै थाहा भयो— यो बैठक पूर्ण रूपमा नियन्त्रण बाहिर जाँदै थियो । एक समयमा युक्रेनी राजदूतले आफ्नो टाउको हातले छोपिन् । त्यो क्षणमा उनी हामी सबैको प्रतिनिधित्व गर्दै थिइन् । जेलेन्स्कीले जवाफ फर्काउने प्रयास गरे । उनले भान्सलाई सोधे, “के तपाईं कहिल्यै युक्रेन जानुभएको छ ?“भन्ने प्रश्नमा भान्स रिसाए । उनले “प्रचारात्मक भ्रमण“ को कुरा उठाए । जेलेन्स्कीले प्रतिवाद गर्दै सुझाव दिए कि अमेरिका पनि कुनै दिन रुसबाट खतरा महसुस गर्न सक्छ । ट्रम्पले हस्तक्षेप गरेः “हामीलाई के महसुस हुनेछ भनेर नबुझाउ !“

दुबै पक्षले एकअर्काको कुरालाई माथि नै बोल्न थाले । अमेरिकाका राष्ट्रपति ट्रम्पले स्वर चर्काउँदै भने, “तिमीहरू राम्रो स्थितिमा छैनौं । तिमीहरूको हातमा अहिले शक्ति छैन ।“ जेलेन्स्कीले दृढताका साथ जवाफ दिए, “म तास खेलिरहेको छैन, श्रीमान् राष्ट्रपति । म युद्धमा रहेको देशको राष्ट्रपति हुँ ।“ ट्रम्पले औंला ठड्याउँदै, चुनावी बहसहरूमा देखिने आफ्नै उग्र रूपमा झरे । उनले भनेः “तिमी लाखौं मानिसको जीवनसँग खेलिरहेका छौ । तिमी तेस्रो विश्वयुद्धको जोखिम मोलिरहेका छौ, र तिमी जसरी प्रस्तुत भइरहेछौ, त्यो यो देशका लागि असम्मानजनक हो । यस देशले तिमीलाई सहयोग ग¥यो, त्यो भन्दा बढी धेरैले गर्नुपर्ने सोच्दैनथे ।“ टीभीको दृष्टिकोणबाट हेर्दाः ट्रम्पले तेस्रो विश्वयुद्धको चेतावनी दिनु धेरै पटक दोहोरिएको छ, जसले गर्दा त्यो शब्द नै प्रभावहीन भइसकेको छ ।

ट्रम्प र भान्सले जेलेन्स्कीलाई धन्यवाद नभएको बच्चाको रूपमा प्रस्तुत गर्ने प्रयास गरे । भान्सले कटाक्ष गर्दै भनेः “के तिमीले यस बैठकमा एकचोटि पनि ’धन्यवाद’ भनेका छौ ? छैन ।“ जेलेन्स्कीले जवाफ दिन खोजे । ट्रम्पले उनलाई चेतावनी दिएः “तिम्रो देश ठूलो समस्यामा छ । तर समस्या के हो भने, मैले तिमीलाई ’साहसी व्यक्ति’ बन्न सशक्त बनाएँ । तिमी अमेरिकाको सहयोगबिना कडा बन्न सक्दैनौ । तिम्रा जनता बहादुर छन् । तर, तिमी या त सम्झौता गर्नेछौ, या हामी बाहिरिन्छौँ ।“

ट्रम्प अगाडि थपेः “र यदि हामी बाहिरियौँ भने, तिमीहरू आफैं भिड्नेछौ, र त्यो राम्रो देखिने छैन… तर तिमी बिलकुलै कृतघ्न देखिएको छौ, र त्यो राम्रो कुरा होइन ।“ जेलेन्स्की स्तब्ध देखिन्थे । ट्रम्प, सधैंका लागि शो म्यान, अन्त्यमा टिप्पणी गरे, “यो टेलिभिजनका लागि उत्कृष्ट हुनेछ ।“ त्यसपछि उनले सामाजिक सञ्जालमा लेखे कि “जेलेन्स्कीले ओभल अफिसमा अमेरिका अपमान गरे ।“ कुनै सम्झौता भएन। योजना गरिएको संयुक्त पत्रकार सम्मेलन रद्द गरियो । जेलेन्स्की केही पनि नपाएर बाहिरिए ।

युक्रेनी नेताका लागि यो ’कूटनीतिक डिजास्टर’ जस्तै भयो । यता, चर्चिलको शालिक ट्रम्प र भान्सको पछाडि उभिएको थियो । सायद, उसको आँखाबाट आँसु झरेको थियो…।
द गार्जियनबाट साभार
्