पुर्नविमामा एक सय अर्ब डलर घाटाः नेपाली बिमा बजारमा खतराको घन्टी

वातावरणीय परिवर्तन र प्राकृतिक प्रकोपका कारण यस वर्ष विश्वभर अनुमानित तीन खर्ब १० अर्ब अमेरिकी डलरबराबरको आर्थिक क्षति भएको भन्दै पुनर्बिमा कम्पनी स्विस रेले आगामी दिनमा थप बढ्ने जनाएको छ। जलवायु संकटका कारण सन् २०२३ को तुलनामा ६ प्रतिशतले वृद्धि भएको स्विस रेको भनाइ छ। यस्तै अवस्था रहेमा अगामी बर्षहरुमा ईन्सुरेन्सको दावीहरु बढ्दै जाने उल्लेख छ । यसो हुँदा ईन्सुरेन्स कम्पनीले भुक्तिानी गर्न कठिनाई हुने जनाएको छ ।

उता अमेरिकामा हेलेन र मिल्टन नामक विनाशकारी आँधीबेहरीका कारण बिमा गरिएको क्षति १७ प्रतिशतले वृद्धि भई १३५ अर्ब अमेरिकी डलर पुगेको स्विस रेद्वारा जारी विज्ञप्तिमा उल्लेख छ। समग्रमा विश्वभरको अवस्था बिमा घाटा एक सय अर्ब डलरभन्दा माथि पुगेको यो लगातार पाँचौँ वर्ष भएको कम्पनीले जनाएको छ। स्विस रेका विपत्ति र खतराका प्रमुख बाल्ज ग्रोलिमुन्डले विज्ञप्तिमा भनेका छन्, ‘यो बढ्दो क्षतिको बोझको अधिकांश परिणाम सहरी क्षेत्रमा मूल्य एकाग्रता, आर्थिक वृद्धि र बढ्दो पुनर्निर्माण लागतको परिणाम हो।’ स्विस रेले बिमा कम्पनीहरूको बिमाकर्ताको रूपमा काम गर्छ र जलवायु परिवर्तनको प्रभावमा महत्व दिन्छ। ग्रोलिमुन्डले भने, ‘यस वर्षको धेरै विपत्तिको कारण बनेको परिस्थितिलाई समर्थन गरेर, जलवायु परिवर्तनले पनि बढ्दो भूमिका खेलिरहेको छ।’ कम्पनीले विशेष गरी बाढीको बढ्दो बिमा लागतलाई महत्व दिएको छ।

युरोप र संयुक्त अरब इमिरेट्समा मात्र तीव्र बाढीका कारण बिमाकर्ताहरूले १३ अर्ब अमेरिकी डलर खर्च गरेका छन्। सन् २०२४ बाढीका लागि विश्वमा तेस्रो र युरोपका लागि दोस्रो सबैभन्दा महँगो वर्ष हो। संयुक्त राज्य अमेरिकाले यसबिचमा सबैभन्दा बढी बिमा गरिएको नोक्सानी व्यहोरेको छ। सेप्टेम्बरको अन्त्य र अक्टोबरको सुरुमा दक्षिणपूर्वी संयुक्त राज्य अमेरिकामा आएको ‘हेलेन’ र ‘मिल्टन’ नामक आँधीका कारण मात्रै ५० अर्ब अमेरिकी डलर बराबरको क्षति भएको स्विस रेले जनाएको छ । तीव्र आँधीबेहरीको उच्च श्रृङ्खलाको मतलब संयुक्त राज्य अमेरिकाले सन् २०२४ को कुल विश्वव्यापी बिमा हानीको कम्तिमा दुई–तिहाइको लागी जिम्मेवार रहेको स्वीस बिमा कम्पनीले जनाएको छ ।

वैश्विक पुनर्बीमक स्विस रिले सन् २०२४, एक प्रमुख पुनर्बीमा कम्पनीले, सन् २०२४ लाई हालसम्मकै सबैभन्दा तातो वर्षका रूपमा घोषणा गरेको छ। स्विस रिले गरेको अध्ययन अनुसार प्राकृतिक प्रकोपबाट हुने आर्थिक क्षति सन् २०२३ को तुलनामा ६ प्रतिशतले वृद्धि भएको छ। हेलेन र मिल्टन आँधीले अमेरिकामा विनाशकारी असर पुर्‍याउँदा, युरोपमा बाढीले ठूलो क्षति निम्त्याएको छ। यसले बीमाकृत घाटा वार्षिक रूपमा १७ प्रतिशतले वृद्धि गर्दै १३५ अर्ब अमेरिकी डलर९१८३ खर्ब नेपाली रूपैयाँ भन्दा बढी० पुर्‍याएको छ। यो लगातार पाँचौं वर्ष हो, जब बीमा घाटा १ सय अर्ब अमेरिकी डलरभन्दा माथि पुगेको छ।

स्विस रिका आपतकालीन जोखिम प्रमुख बाल्ज ग्रोलिमुन्डका अनुसार, “घाटा मुख्य रूपमा शहरी क्षेत्रमा सम्पत्तिको मूल्य वृद्धि र आर्थिक वृद्धिका साथै पुनर्निर्माण लागत वृद्धिका कारणले भएको हो।” स्विस रिले जलवायू परिवर्तनले चरम मौसमलाई थप तीब्र र श्रृंखलाबद्धर बनाउँदै लगेको उल्लेख गरेको छ। वायुमण्डल र समुद्रमा अधिक तापमानको प्रभावले बाढी र आँधी जस्ता घटनाको तीब्रतालाई बढाएको छ। कोपर्निकस, युरोपेली युनियनको जलवायु अनुगमन निकायले सन् २०२४ मा विश्वको तापक्रम औद्योगिक क्रान्तिपूर्वको औसतभन्दा १।४४ डिग्री सेल्सियस बढेको पुष्टि गरेको छ।

२०२४ मा भीषण बाढीका कारण बीमाकृत क्षति विश्वव्यापी रूपमा तेस्रो महँगो वर्ष बन्यो भने युरोपमा यो दोस्रो ठूलो क्षतिको वर्ष रह्यो। युरोप सेप्टेम्बरमा आँधी बोरिसले मध्य युरोपमा ठूलो बाढी निम्त्यायो। अक्टोबरमा स्पेनमा बाढीले कम्तिमा २३० जनाको ज्यान लियो। यसले करिब १० अर्ब डलरको क्षति पुर्‍यायो।
खाडी क्षेत्र अप्रिलमा खाडी क्षेत्रमा आएको बाढीले दुबई एयरपोर्टको सञ्चालन अवरुद्ध गर्‍यो।
संयुक्त राज्य अमेरिकास् हेलेन र मिल्टन आँधीका कारण मात्र ५० अर्ब डलरको बीमाकृत क्षति भएको अनुमान गरिएको छ। जलवायू परिवर्तनको उच्च जोखिमपूर्ण मुलुकको शीर्ष सूचीमा रहेको नेपालमा पनि असोज महिनामा भएको बेमौसमी वर्षादले धनजनको ठूलो क्षति गरेको छ। २५० भन्दा बढीको ज्यान लिने गरी आएको बाढी र पहिरोले पुर्याएको क्षतिको पूर्ती गर्न अझै केही वर्ष लाग्नेछ।

स्विस रि ले चेतावनी दिएको छ कि जलवायू परिवर्तन र शहरी क्षेत्रको अनियन्त्रित फैलावटका कारण बीमित सम्पत्तीको क्षति बढ्दै जाने सम्भावना छ। “चरम प्रकोपको सामना गर्न अनुकूलन उपायहरू जस्तै बाँध, बाढी नियन्त्रण द्वार र संरचनात्मक सुधारहरू आवश्यक छन्,” कम्पनीले भनेको छ। अनुसन्धानले देखाएको छ कि यस्तो संरचना निर्माण पुनर्निर्माणको तुलनामा १० गुणा बढी लागत(प्रभावी हुन्छ। यो तथ्यले जलवायू परिवर्तनका प्रभावलाई रोकथाम गर्न विश्वव्यापी सहकार्य र प्रतिरोधी संरचनाहरू निर्माणको महत्त्वलाई पुनः जोड दिएको छ। पछिल्लो नेपालको सन्र्दभमा पनि विमा कम्पनीहरुले पहँच र पावरका आधारमा विमितहरुको भुक्तानी गरिरहेको गुनासोहरु आएका छन । जसका कारण बिमा कम्पनीहरुले पुर्नविमा कम्पनीबाट नै रकम कम आउन थालेको भन्दै पहूाच हुनलाई मनपरी रकम दिने तर पहुँच नभएकाहरुले भने बिमा रकम पाएका छैनन । नेपालमा पछिल्लो पटक आएको बाढी पहिरोका कारण अर्वौ रुपिया बराबरको क्षति भएको थियो । नेपालमा भर्खरैका दिनहरुमा मौलाउँदै गएको बिमा गर्ने चलन भुक्तानी गर्दा गरिने भेदभावका कारण कमजोर बन्न थालेको विज्ञहरुले चेतावनी दिएका छन । त्यसैलाई बहाना बनाएर बैलैमा सजकता अपनाउन नसके नेपालमा बिमा बजार धरासायी बन्ने छ ।